حصر وراثت؟

حصر وراثت

هر گاه کسی فوت می کند ، لازم است تکلیف مایملک (ترکه) وی و حقوق ورثه و دیگر ذی نفعان درما ترک متوفی وبه منظوراجرای وصیت نامه مشخص شود . لازمه این کار آنست که ارث بران متوفی مشخص گردند . تشخیص انحصار ورثه در افرادی معین در صلاحیت مراجع قضایی است . بدین ترتیب هر کس که در ترکه متوفی ذی نفع است (مانند : ورثه ، طلبکار ، موصی له و وصی و نیز شخصی که غیر مستقیم از اثبات وراثت شخص از دیگری منتفع می شود .)حق درخواست گواهی انحصار وراثت متوفی را دارد و می تواند برای اخذ گواهی انحصار وراثت به شعبات دادگاههای عمومی وانقلاب مراجعه و درخواست گواهی نماید . در ماده 360 قانون امور حبسی می خوانیم ؛ [درصورتی که وارث متوفی یا سایر اشخاص ذی نفع بخواهند تصدیق انحصار وراثت تحصیل کنند ، درخواست نامه کتبی مشتمل برنامه و مشخصات درخواست کننده و متوفی و ورثه و اقامتگاه آنها و نسبت بین متوفی و وارث تنظیم نموده ، به دادگاه تسلیم می نماید] . در این مختصر پس از بررسی چند واژه نحوه اخذ گواهی انحصار وراثت از مرجع قضایی و مدارک لازم را توضیح می دهیم . امیداست این نوشته اندکی از سر در گمی بازماندگان بکاهد .

یکم – بررسی و معنای چند واژه :

ماترک (ترکه ): مالی که با فوت مالک آن و بحکم قانون به وراث تعلق می گیرد .

موصی : (به کسر صاد)کسی را گویند که طی وصیت تملیکی مال یا منفعتی از مال خود را برای زمان پس از مرگ به دیگری تملیک می کند .

موصی الیه : (به فتح صاد) شخصی راگویندکه به موجب وصیت عهدی ماموراقدام به امری شده است .‌ (معادل وصی)

موصی به : (به فتح صاد) وصیت را موصی به گویند . و آن امری است که موصی به آن توصیه می کند خواه توصیه به تملیک باشد ، خواه توصیه به تکلیف و انجام دادن کاری .

موصی له (به فتح صاد) شخصی را گویند که وصیتی به نفع او شده باشد .

مورث : کسی که مرده و مالی از او مانده باشد .

وصیت : تعیین جانشین برای بعد از فوت و تعیین اموال بعد از مرگ . وصیت به دو قسم ، وصیت تملیکی و وصیت عهدی تقسیم می شود .

وصیت تملیکی : وصیتی است که به موجب آن کسی عین یا منفعت مالی را از خود برای زمان پس از مرگش بطور مجانی به دیگری تملیک کند .

وصیت عهدی : مامور کردن شخص یا اشخاص در طی وصیت برای انجام کار یا کارها و یا تصرفات معین نسبت به بعد از فوت وصیت کنند .

وصیت نامه : ورقه ای است رسمی یا عادی که شخص حقیقی قبل از فوت خود در آن ترتیب تصرفات قانونی در دارایی خویش و نگهداری مولی علیه خود را ثبت  کند .

وصیت به ثلث : وصیت موصی (وصیت کننده) به صرف ترکه او تا میزان ثلث ترکه را اصطلاحاً وصیت به ثلث گویند .

طهارت مولد : یعنی حلال زاده بودن

ارث : دارایی متوفی بعداز کسر واجبات مالی و دیون و ثلث را ارث گویند . به ارث مالیات بر ارث تعلق
می گیرد .

اقامتگاه : محلی که شخص در آن سکونت دارد و مرکز مهم امور او نیز در آنجاست . اگر محل سکونت شخص غیر از مرکز مهم امور او باشد ، مرکز امور او اقامتگاه محسوب است .

گواهی انحصار (یاحصر) وراثت : در پی دعوایی که به موجب آن وراث متوفی از دادگاه تقاضای صدور تصدیقی بر محصور بودن وراث متوفی به عدد و اشخاص (یا شخص) معین ، دادگاه برگه ای صادر می کند که وراث را معین می کند به این برگه تصدیق یا گواهی انحصار وراثت گویند .

دوم – مرجع صلاحیت دار قضایی برای صدور گواهی انحصار وراثت :

مرجع صلاحیت دار برای صدور گواهی انحصار وراثت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی بوده است . ماده 20 قانون آیین دادرسی مدنی چنین اشعار می دارد : [دعاوی راجع به ترکه متوفی اگر چه خواسته ، دین و یا مربوط به وصایای متوفی باشد تا زمانی که ترکه تقسیم نشده در دادگاه محلی اقامه می شود که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران ، آن محل بوده و اگر آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد ، رسیدگی به دعاوی یاد شده در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی در ایران ، در حوزه آن بوده است .] بنابراین اگر کسی که در طول زندگی در شهرهای مختلف اقامت داشته است و آخرین محل (شهر) سکونت او مثلاً شهرستان خرمشهر بوده است . وفوت نماید ، درخواست گواهی انحصار وراثت باید از دادگاه خرمشهر صورت گیرد .

 

سوم – مدارک لازم برای اخذ گواهی انحصار وراثت :

متقاضی برگ حصر وراثت مدارک ذیل را بایستی تهیه نماید و به دفتر دادگاه تسلیم کند .

1-    گواهی فوت متوفی (اصل و فتوکپی مطابق با اصل شده )

2-    گواهی مالیات بر ارث(رسید گواهی مالیاتی )

3-    فتوکپی صفحه اول ورثه یا وراث متوفی

4-    استشهادیه چاپی محضری

5-    فتوکپی‌عقدنامه‌همسردائمی‌متوفی(درصورتی‌که‌متوفی‌به‌هنگام فوت همسر یا همسرانی داشته است .)

6-    اصل شناسنامه ها و عقدنامه جهت ارائه به دادگاه به همراه دیگر مدارک .

7-    تنظیم دادخواست در یک برگ .

8-    وصیت نامه (درصورت موجود بودن )

توضیحاتی در خصوص مدارک :

یکم – گواهی فوت : پس از فوت متوفی و تأیید پزشکی مربوطه یا قانونی ، مراتب توسط اداره ثبت احوال ثبت و شناسنامه متوفی ابطال و گواهی فوت صادر می گردد بدین ترتیب لازم است پس از فوت ، تاییدیه پزشک را به همراه شناسنامه متوفی به اداره ثبت برد تا ضمن ابطال شناسنامه ، گواهی فوت صادر نماید .

دوم – گواهی مالیات برارث : وارث می بایست پس از فوت متوفی ، لیست کلیه اموال و دارایی های منقول و غیر منقول را به اداره دارایی محل سکونت متوفی ارائه  نماید و رسید آنرا دریافت نموده همراه مدارک دیگر به دفتر دادگاه دهد .

سوم – استشهادیه چاپی محضری : برگ استشهادیه برگه ای است چاپی که میتوان مجاناً از دفتر دادگاه تحویل گرفت . دراین فرم (که نمونه آن در این نوشتار نشان داده شده است) بایستی اسامی کلیه وراث بدون قلم خوردگی نوشته و توسط دو نفر از افرادی که متوفی و وارث را می شناسند امضاء شود و امضاء این دو نفر توسط شخص دیگری در یکی از دفاتر اسناد رسمی تایید و گواهی شود .(بدین ترتیب برگه استشهادیه توسط سه گواه امضاء و تایید می گردد .)

 

 

مقررات مربوط به گواهی :

1-  درموارد ذیل گواه باید از دادن گواهی خوداری کند

الف – درصورتی که بین‌گواه ویکی ازاصحاب دعوی قرابت‌نسبی یاسببی تادرجه سوم ازطبقه دوم باشد .

ب – در صورتی که بین گواه و کسی که گواه به ضرر او داده می شود دعوی مدنی یا جزایی فعلاً مطرح باشد و یا دعوی جزایی سابقاً مطرح بوده و هنوز 5 سال در صورت جنایی بودن و 2 سال در صورت جنحه از صدور حکم قطعی نگذشته باشد .

ج – درصورتی که بین گواه ویکی از اصحاب دعوی سمت خادم و مخدومی باشد .

2-  حسب ماده 1313 قانون مدنی شهادت اشخاص زیر پذیرفته نمی شود :

-       محکومین به مجازات جنایی .

-       محکمه در حکم جنحه ایی آنان را از حق شهادت دادن در محاکم محروم کرده باشد .

-       اشخصاص ولگرد و کسانی که تکدی را شغل خود قرار دهند .

-       اشخاص معروف به فساد اخلاق .

-       کسانی که نفع شخصی در دعوی داشته باشند .

-       شهادت دیوانه در حال دیوانگی .

مجازات گواهی دروغ :

1-   هرشاهدی که در موضوع تحصیل تصدیق وراثت بر خلاف حقیقت شهادت دهد برای شهادت دروغ تعقیب و به مجازاتی که برای این جرم مقرر است محکوم خواهد شد .

2-   هرکس اعم از شهود و مطلعین و ممیزین و اهل خبر ، درامور حقوقی شهادت دروغ بدهد و یا عامداً برخلاف واقع اظهار عقیده کند که درحکم محکمه مؤثر گردد ، خواه کتبی ، خواه شفاهی به حبس تأدیبی از یازده روز تا یکسال محکوم می شود و اگر در ازاء شهادت دروغ یا اظهار عقیده بر خلاف واقع وجه یا مالی گرفته باشد علاوه بر مجازات به تأدیه دو برابر آنچه گرفته است محکوم می شود .

خصوصیات شاهد :

-       شاهد باید بالغ ، عاقل ، عادل و با ایمان و حلال زاده باشد .

-       عدالت شاهد باید به یکی از طرق شرعی برای دادگاه احراز شود .

چهارم – تنظیم برگ دادخواست تقاضای صدور گواهی حصر وراثت

-       برگ دادخواست که فرم مخصوصی است از واحد فروش اوراق و تمبر دادگاه خریداری می شود .

-       در ردیف خواهان مشخصات یکی از وارث (متقاضی) همراه بانشانی محل اقامت اونوشته می شود .

-       در ردیف خوانده مشخصات بقیه وراث نوشته می شود (گرچه نیازی به ذکر اسامی وراث نیست)

-     اگر وکیل یا نماینده قانونی متقاضی است مشخصات وی در ردیف وکیل یا نماینده قانونی نوشته
می شود والا در این ردیف واژه«اصیل» نوشته می شود .

-       در ردیف تعیین خواسته و بهای آن نوشته شود : تقاضای صدور گواهی حصر وراثت .

-     در ردیف دلایل و منضمات دادخواست دلایل یعنی : گواهی فوت ، گواهی مالیات برارث ، فتوکپی شناسنامه ها ، استشهادیه چاپی محضری ، فتوکپی عقدنامه نام برده شود .

 

 

 

 

 

 

-       در بخش سفید برگ دادخواست که جای بیان شرح خواسته است متن ذیل نوشته شود :

ریاست محترم دادگاه عمومی و انقلاب شهرستان ...............................................

سلام علیکم

احتراماً ، باستحضار می رساند  : مرحوم .................................................فرزند........................................................... به شماره شناسنامه ................................... متولد ......................................صادره از.................................................... به تاریخ .....................................................در شهر/روستا ....................................................................................... فوت نموده و وراث حین الفوت وی عبارتند از :

1- نام ..............................................نام خانوادگی ....................................... نام پدر..................................................... نام پدر ............................................ تاریخ تولد .............................................. شماره شناسنامه ................................ صادره از ......................................... .                                                                              

2- نام ..............................................نام خانوادگی ....................................... نام پدر..................................................... نام پدر ............................................ تاریخ تولد .............................................. شماره شناسنامه ................................ صادره از ......................................... .                                                                              

     3- نام ..............................................نام خانوادگی ....................................... نام پدر..................................................... 

     نام پدر ............................................ تاریخ تولد .............................................. شماره شناسنامه ................................ 

     صادره از ......................................... .       

به غیر از نامبردگان بالا ورثه دیگری ندارد و دارایی متوفی طبق گواهی مالیات بر ارث پیوست می باشد . لذا تقاضای رسیدگی و صدور گواهی حصر وراثت را دارم .

                                                                                                                                                با تشکر

                                                                                                   نام ونام خانوادگی

                                                                                                   امضا ء

تشریفات رسیدگی و صدور گواهی انحصار وراثت در دادگاه :

-       فرم دادخواست به همراه دیگر مدارک تقدیم دادگاه می شود .

-     دادگاه رسیدگی کننده پس از ملاحظه اسنادو مدارک تقدیمی در صورتی که بهای ترکه بیش از سی میلیون نباشد ، بدون انتشار آگهی به ادله درخواست کننده رسیدگی و در صورت قبول درخواست و در صورت نیاز احضار شهود گواهی حصر وراثت صادر می نماید .

-     در صورتی که ترکه متوفی بیش از سی میلیون ریال باشد . دادگاه درخواست متقاضی را یک نوبت در روزنامه کثیرالانتشار یا محلی آگهی می نماید (هزینه نشر آگهی به عهده متقاضی است .)

-       اگر وراث روستایی باشند آگهی برای یکبار و در یک روز در معابر و اماکن عمومی روستای محل اقامت متوفی  الصاق می شود .

-     پس از انقضای یک ماه از تاریخ نشر آگهی در صورتی که معترض نباشد دادگاه با توجه به ادله و اسناد ابرازی ، گواهی انحصار وراثت مبنی بر تصدیق وراثت ، تعیین تعداد وراث و نسبت آنها را به متوفی صادر می نماید .

-     در صورت اعتراض ، دادگاه جلسه ای جهت رسیدگی به اعتراض معین و به متعرض و متقاضی گواهی اطلاع می دهد . دراین جلسه پس از رسیدگی حکم مقتضی صادر که ا ین حکم قابل تجدید نظر خواهی است .

بیان چند نکته :

1-    در صورتی که درزمان فوت نطفه ای منعقد شده باشد ، جنین نیز جزء وراث قرار می گیرد .

2-    در گواهی حصر وراثت به درخواست ورثه سهم الارث هر یک از ورثه معین می شود .

3-    در صورتی که برای ورثه محجور ، قیم معین نشده باشد ، دادستان می تواند بنام مجحور به درخواست گواهی انحصار وراثت اعتراض نماید .

4-   در کلیه مواردی که دادستان تشخیص دهد که متوفی بلاوارث بوده و درخواست اشخاص برای صدور تصدیق بی اساس است می تواند به درخواست گواهی حصر وراثت اعتراض نماید . دادستان حق پژوهش و فرجام نسبت به رای دادگاه را دارد