محاسبه ارث

تقسیم ترکه در طبقه اول

مطابق بند 1 ماده 862 قانون مدنی وراث متوفی در طبقه اول شامل پدر ، مادر ، اولاد و اولاد اولاد میباشند.

مثال نخست :

وراث متوفی شامل :

زوجه  1  نفر  

پدر

مادر

پسر  2  نفر  

دختر  3  نفر  

ابتدا در جدول تعداد زوجه ، ما عدد 1 را انتخاب یا وارد میکنیم در این مرحله با انتخاب زوجه ، نرم افزار فوراً به ما اطلاع میدهد که با توجه به اصلاحات ماده 946 قانون مدنی در خصوص سهم الارث زوجه تعیین نمائید محاسبه براساس قانون قدیم (قبل از اصلاح ماده 946) انجام شود یا براساس قانون فعلی .

حسب اینکه کاربر کدام قانون را انتخاب کند نرم افزار براساس همان قانون ، محاسبه را انجام میدهد.

ما در این مثال فعلاً قانون قدیم را انتخاب کرده ایم و در مثالهای بعدی محاسبه براساس قانون جدید را نیز ، انجام خواهیم داد.

در فرم مربوط به ارث ، چون زوج و زوجه با هر یک از وراث طبقه اول ، دوم و سوم  ، ارث میبرند لذا آنها را در یک ردیف قرار داده ایم و با انتخاب هر یک از آنها ، دیگری غیر فعال شده و قابل انتخاب نمیباشد ، اما چون زوج و زوجه مانع ارث بردن  وراث طبقه اول ، دوم و سوم نمیباشند لذا با وجود انتخاب آنها ، جداول هر سه طبقه مذکور هنوز فعال و قابل انتخاب میباشند. "شکل زیر"

سپس نوبت به انتخاب وراث دیگر میرسد.

حال در صورتیکه کاربر یکی از وراث طبقه اول (شامل پدر ، مادر ، پسر یا دختر و یا اولاد اولاد را انتخاب کند )  چون با وجود وراث طبقه اول ، وراث طبقات دوم و سوم از ارث محروم میشوند لذا فوراً جدول مربوط به انتخاب وراث طبقات دوم و سوم غیر فعال و قرمز میشوند (حجب) و کاربر نمیتواند آنها را انتخاب کند ، همچنین چون با و جود اولاد ، اولاد اولاد از ارث محروم میشوند لذا گزینه مربوط به اولاد اولاد نیز در این مرحله غیر فعال میگردد. " شکل زیر"

پس از انتخاب وراث مورد نظر به شرح فوق جهت تعیین سهم الارث هریک از وراث ، کافی است دکمه محاسبه کلیک شود تا در کمتر از 1 ثانیه محاسبه انجام و فرم مربوط به تقسیم ترکه به مشخصات ذیل ظاهر گردد.

همانطور که ملاحضه میفرمائید این فرم دارای 5 قسمت مجزا میباشد که در قسمت اول تعداد و مشخصات وراث انتخاب شده توسط کاربر نمایش داده میشود ، در جدول مقابل آن نیز توضیحات لازم با استناد به منابع معتبر حقوقی و قانونی به شرح ذیل ظاهر شده است .

توضیحات : (محاسبه براساس قانون قدیم) توضیحات ارائه شده توسط نرم افزار

در صورتی که وراث شامل زوجه یا زوجات ، پدر ، مادر و اولاد (مرکب از پسر و دختر ) باشند ، چون میت دارای اولاد است ، مطابق مواد 901 ، 905 ، 913 و 946 قانون مدنی زوجه یک هشتم اعیان (شامل اموال منقول از هر قبیل که باشد و قیمت ابنیه و اشجار) را به فرض میبرد که در صورت تعدد زوجات وفق ماده 942 قانون مدنی یک هشتم مذکور بین آنها به نحو تساوی تقسیم میگردد و مستنبط از مواد 904 و 905 قانون مدنی هر یک از پدر و مادر نیز یک ششم ترکه جمعاً معادل هشت بیست وچهارم) را به فرض میبرند و مستنبط از مواد 905 و 907 قانون مدنی باقی مانده ترکه (سیزده بیست و چهارم) بین اولاد متوفی به صورت پسر دو برابر دختر تقسیم میگردد 

 جهت مطالعه رجوع کنید به :

 1- جعفری لنگرودی ، محمد جعفر ؛ دوره حقوق مدنی ارث ؛ صفحه 149 الی 163 و 214 الی 227 

 2- شهیدی ، مهدی ، ارث ، صفحه 139 الی 157 و 190 الی 206 

 3- کاتوزیان ، ناصر ، درسهائی از شفعه ، وصیت و ارث ، صفحه 177 الی 181 و 194 الی 215 

 4- مصلحی عراقی ، علی حسین ، حقوق ارث ، صفحه 129 الی 142 و 195 الی 217 

 5- مدنی ، سیدجلال الدین ، مباحث ارث ، صفحه 167 الی 175 و 207 الی 221 

 

در جداول دیگر نیز ترکه به سهم ، به درصد و به ریال بین وراث تقسیم گردیده و سهم هریک از وراث به تفکیک مشخص و (به شرح ذیل) نمایش داده شده است .

تقسیم ترکه به سهم  (محاسبه براساس قانون قدیم)

 سهم زوجه برابر است با     21 سهم مشاع اعیان از 168 سهم مشاع اعیان 

 سهم پدر  برابر است با     28 سهم مشاع اعیان از 168 سهم مشاع اعیان   و  28 سهم مشاع عرصه از 168 سهم مشاع عرصه 

 سهم مادر  برابر است با     28 سهم مشاع اعیان از 168 سهم مشاع اعیان   و  28 سهم مشاع عرصه از 168 سهم مشاع عرصه 

 سهم هر پسر  برابر است با    26 سهم مشاع اعیان از 168 سهم مشاع اعیان   و  32 سهم مشاع عرصه از 168 سهم مشاع عرصه 

 سهم هر دختر  برابر است با    13 سهم مشاع اعیان از 168 سهم مشاع اعیان   و  16 سهم مشاع عرصه از 168 سهم مشاع عرصه 

  --------------------------------------------------------------------------

 تقسیم ترکه به درصد (محاسبه براساس قانون قدیم)

 سهم زوجه برابر است با     12.50 درصد مشاع اعیان 

 سهم پدر  برابر است با    16.67 درصد مشاع اعیان   و  16.67 درصد مشاع عرصه 

 سهم مادر  برابر است با    16.67 درصد مشاع اعیان   و  16.67 درصد مشاع عرصه 

 سهم هر پسر  برابر است با     15.48 درصد مشاع اعیان   و  19.05 درصد مشاع عرصه 

 سهم هر دختر  برابر است با    7.74 درصد مشاع اعیان   و  9.52 درصد مشاع عرصه 

اما چون در مثال فوق ما ارزش ریالی ترکه (اعم از عرصه و اعیان) را مشخص نکردیم ، لذا جدول مربوط به تقسیم ترکه به ریال هنوز خالی میباشد.

حال برای اینکه ترکه به ریال نیز بین وراث مذکور تقسیم گردد ،  چون در این مثال ما محاسبه بر اساس قانون قدیم را انتخاب کردیم و بر اساس ماده 946 سابق قانون مدنی ،  زوجه فقط یک هشتم اعیان (شامل اموال منقول از هر قبیل که باشد و قیمت ابنیه و اشجار) را به فرض میبرد و از عرصه چیزی به او نمیرسد لذا لازم است میزان ریالی عرصه و اعیان به نحو جداگانه در جداول مربوطه به شرح ذیل وارد شود.

در مثال فوق ما میزان عرصه را 500,000,000 و میزان اعیان 250,000,000 ریال تعیین کرده ایم.

حال مجدد دکمه محاسبه را کلیک میکنیم تا محاسبه انجام شود "شکل زیر"

همانطور که ملاحظه میفرمائید در این مرحله ، ترکه به ریال نیز تقسیم شده و سهم هر یک از وراث به شرح ذیل مشخص گردیده است.

تقسیم ترکه به ریال (محاسبه براساس قانون قدیم)   

 سهم زوجه برابر است با    31,250,000   ریال  از     250,000,000    ریال اعیان  

سهم پدر  برابر است با    125,000,000   ریال  از     750,000,000    ریال عرصه و اعیان  

سهم مادر  برابر است با    125,000,000   ریال  از     750,000,000    ریال عرصه و اعیان  

سهم هر پسر  برابر است با    133,928,571   ریال  از     750,000,000    ریال عرصه و اعیان  

سهم هر دختر  برابر است با    66,964,286   ریال  از     750,000,000    ریال عرصه و اعیان  

 

حال اگر بخواهیم ترکه را براساس اصلاحات اخیر ماده 946 قانون مدنی نیز بین ورثه انتخاب شده مذکور ، تقسیم کنیم کافی است فقط تیک مربوط به قانون جدید را بزنیم "شکل صفحه بعد"

پس از وارد کردن تیک قانون جدید جداول مربوط به میزان عرصه و اعیان حذف و جدول ارزش ریالی ترکه "شکل صفحه بعد" ظاهر میگردد

در این مرحله نیز ما ارزش ریالی کل ترکه را 000/000/750 ریال تعیین کرده ایم .

اینک با فشردن دکمه محاسبه متوجه خواهیم شد که در این مرحله محاسبات با لحاظ تغییرات ماده 946 قانون مدنی در خصوص سهم الارث زوجه انجام شده است و زوجه هم از اعیان و هم از عرصه ارث میبرد ، و در تقسیم ترکه دیگر اشاره ای به عرصه یا اعیان نشده است ، زیرا حسب اصلاحات اخیر ماده 946 قانون مدنی زوجه نیز همانند دیگر وراث از کل ترکه ارث میبرد و لذا تقسیم بندی عرصه و اعیان منتفی گردیده است.

همانطور که ملاحضه میفرمائید در تقسیم جدید ، سهم زوجه از عرصه ، از سهم فرزندان کم شده است و اصلاحات اخیر ماده 946 قانون مدنی ، هیچ تاثیری بر میزان فروض (سهام پدر و مادر) نداشته است.